İşçinin İşten Kendi İsteğiyle Ayrılması Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

İş hayatında en çok merak edilen konulardan biri, işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağıdır. Genel kanının aksine, bazı istisnai durumlarda işçi kendi isteğiyle işten ayrılsa bile kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bu yazımızda, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi kapsamında bu istisnai durumları ve işçinin haklarını ele alacağız.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, bir işçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalıştıktan sonra, kanunda öngörülen hallerde iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işverence ödenen bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti esas alınarak hesaplanır.

İşçinin Kendi İsteğiyle Ayrılması Genel Kural

İşçi, kendi isteğiyle işten ayrıldığında kural olarak kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak aşağıda sayılan istisnai durumlarda, işçi istifa etmiş olsa bile kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir.

İstisnalar: Hangi Hallerde İşçi İstifa Ettiğinde Kıdem Tazminatı Alabilir?

1. Emeklilik Nedeniyle Ayrılma (EYT Dahil)

İşçi, emeklilik şartlarını sağlamışsa (yaş dışındaki prim ve sigortalılık süresi gibi) SGK'dan "kıdem tazminatına esas yazı" alarak işverene sunması halinde işten ayrılıp kıdem tazminatını alabilir. Emekliliği hak eden kişinin emeklilik maksadı ile işten ayrılması 1475 Sayılı İş Kanunun 14. maddesine göre kıdem tazminatına hak kazanılan bir durumdur. Burada altının özellikle çizilmesi gereken husus emeklilik işlemlerinin yapılması ve istifanın emeklilik nedenine açıkça dayandırılmasıdır.

2. Askerlik Nedeniyle Fesih (Erkek İşçiler İçin)

Erkek işçiler, askerlik görevini yerine getirmek amacıyla işten ayrılırsa, askere gideceğini belgelemek kaydıyla kıdem tazminatına hak kazanır. Önemle belirtmek gerekir ki; askerlik nedeni ile işten ayrılmak istemeyen işçinin iş sözleşmesi askıya alınır ve askerde geçen günleri ücretsiz izinli sayılır. Bu süreler kıdem hesabına dahil edilmez. İşçinin askerlik öncesi ve askerlik sonrası süreleri toplanarak kıdem süresi belirlenir.

3. Evlenme Nedeniyle Fesih (Kadın İşçiler İçin)

Kadın işçi, evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılırsa, bu durumda kıdem tazminatına hak kazanır. Bu hakkın evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde kullanılması gerekir. Feshi evlilik nedenine dayandırmak için düğün veya benzeri bir merasimi değil, özellikle nikah tarihini esas almak gerekmektedir. Yargılama esnasında nüfus kayıtlarının isteneceği ve referans olarak nüfustaki evlilik tarihinin esas alınacağı unutulmamalıdır.

4. Sağlık Sebepleriyle Fesih

İşçi, işin niteliğinden doğan bir sebeple sağlığını tehdit eden bir durum oluştuysa, bu durumu sağlık raporu ile belgelendirerek iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır. (Uzun süre ayakta duramamak vs. haller bu kapsamda haklı fesih nedenleri arasında gösterilebilir.)

5. İşverenin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışları Nedeniyle Fesih

İşçi, işverenin;

• Ücretini zamanında ödememesi, (en az 20 gün gecikme)

• Hakaret etmesi,

• Cinsel tacizde bulunması,

• Zorla fazla mesai yaptırması

• Hak edilen fazla mesai, ulusal bayram genel tatil çalışması veya hafta tatili çalışması gibi ücretlerin ödenmemesi gibi İş Kanunu’nun 24/II maddesinde sayılan haller nedeniyle işten ayrıldığında, haklı nedenle fesih yaparak kıdem tazminatına hak kazanır.

Haklı fesih işverene ihtarla bildirilmeli ve ihtarın tebliği tarihine kadar çalışma devam ettirilmelidir. Fesih ihtarının işveren ulaşması ile işçinin işe devam borcu sona erer.

6. EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) Kapsamında İşten Ayrılanların Durumu

8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olan ve EYT kapsamında emekliliğe hak kazanan çalışanlar da emeklilik sebebiyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilir.

Kıdem Tazminatı Alabilmek İçin Süre ve Usul

İşçinin bu haklardan biri kapsamında işten ayrıldığını belgeleyerek işverene sunması gerekir. Örneğin;

• Askerlik için celp belgesi,

• Evlenme nedeniyle evlilik cüzdanı,

• Emeklilik için SGK’dan alınacak kıdem tazminatına esas yazı,

• Sağlık nedeniyle geçerli bir sağlık raporu,ile birlikte fesih dilekçesi sunulmalıdır.

İşveren, haklı gerekçeyle ayrılan işçinin kıdem tazminatını ödemezse, işçi öncelikle dava şartı arabuluculuk yoluna giderek ve akabinde iş mahkemesinde dava açarak hakkını arayabilir.

Kıdem Tazminatı Hesaplama

Kıdem tazminatı, işçinin iş yerinde çalıştığı her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanır. Giydirilmiş brüt ücret hesabına mutat olarak aylık ödenen yol yardımı, yemek yardımı veya sendikal diğer aylık ödemelerle birlikte, ayni olarak aylık yapılan yardımlar ve mutat yıllık yapılan yardımların 1/12'si dahil edilmelidir. Oldukça teferruatlı ve detay bilgi isteyen kıdem tazminatı hesabının iş hukuku alanında uzman bir hukukçu tarafından hesaplanmasında yarar bulunmaktadır.

Sonuç

İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda kıdem tazminatına hak kazanması istisnai durumlara bağlıdır. Bu istisnalar, hem işçinin mağdur olmasını engeller hem de iş hukukunda dengeyi sağlar. Ancak bu sürecin doğru bir şekilde belgelenmesi ve fesih bildiriminin usulüne uygun yapılması, hak kaybı yaşanmaması açısından oldukça önemlidir.

Eğer siz de işten ayrılmayı düşünüyorsanız ve kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağınızı merak ediyorsanız, işveren tarafından alelacele arabuluculuk masasına oturtularak hesabının doğru olup olmadığını bilmediğiniz tazminatların altına imza atmanız isteniyorsa konusunda uzman bir avukattan hukuki destek almanız faydalı olacaktır.

İş hukuku konusunda profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.